Je wilt je medewerkers betrekken bij de besluiten die je als organisatie neemt. Hoe doe je dat? En hoe doe je dat op een ‘eerlijke’ manier en geef je zowel de meerderheid als minderheid het gevoel dat ze gehoord worden. Deep Democracy is een vorm van inclusieve besluitvorming waarbij je aandacht hebt voor alle perspectieven.
In dit artikel lees je:
Wat is Deep Democracy?
Deep Democracy is een benadering gericht op inclusieve besluitvorming en het beheersen van conflicten, waarbij nadrukkelijk rekening wordt gehouden met de perspectieven van alle groepsleden. Alle standpunten worden even belangrijk beschouwd. Zowel de mening van de meerderheid als die van de minderheid krijgt evenveel gewicht.
Speciale aandacht gaat uit naar de onderstroom, oftewel de onzichtbare dimensies binnen een organisatie zoals wantrouwen, angst, achterdocht, maar ook cultuur, identiteit en andere kerngedragingen. Deze aspecten worden vaak niet besproken en blijven daardoor onzichtbaar.
Deze aandacht helpt om de kleinere groep met een afwijkende mening beter te begrijpen. Het is belangrijk om te ontdekken waarom zij tegen een voorstel zijn of een ander standpunt innemen. Hoewel dit proces het uiteindelijke besluit misschien niet verandert, wordt het besluit wel verrijkt met de inzichten van de minderheid.
Waar komt Deep Democracy vandaan?
Deep Democracy kwam tot stand toen Myrna en Greg Lewis de opdracht kregen om Eskom, het Zuid-Afrikaanse elektriciteitsbedrijf, te transformeren van een organisatie gebaseerd op de principes van apartheid naar een niet-racistische organisatie. In deze context werd de organisatie geconfronteerd met aanzienlijke spanningen en verwarring op verschillende niveaus.
Dit resulteerde vervolgens in de ontwikkeling van de Lewis-methode. Deze methode is geïnspireerd door besluitvormingsprocessen van Afrikaanse stammen en de theorie van de Amerikaanse psychotherapeut Arnold Mindell, bekend als process-oriented psychology.
Deze theorie, die zich richt op het observeren van alle signalen en processen die van invloed zijn op conflictoplossing, is door Myrna en Greg Lewis toegankelijk gemaakt voor de bedrijfswereld. Kenmerkend voor de Lewis-methode zijn elementen zoals ‘gesprek op voeten’ en ‘kampvuurgesprekken’, die de antropologische invloeden duidelijk weerspiegelen.
De Lewis-methode helpt om alle perspectieven ‘boven water’ te krijgen. Het model van de Lewis-methode bestaat uit 3 lagen:
- Bewust
De bovenstroom, alles ‘boven water’. Dit is wat je bewust ziet. Je kan het exact benoemen. Je ziet welke kleding iemand aan heeft, hoe de ruimte is ingedeeld, wie waar staat of zit, wie met wie praat. - Onbewust
Alles wat we wel waarnemen, maar niet zien. Dat gaat meer over wat je voelt in het groepsonbewuste. Denk aan bepaalde spanningen tussen personen. Soms komt het alsnog aan de oppervlakte, bijvoorbeeld wanneer een discussie escaleert. - Kennis/potentieel
In deze laag ligt de wijsheid van de minderheid, een bron van potentieel die normaal gesproken onzichtbaar blijft.
Verderop leggen we de stappen uit van deze methode.
Wat zijn redenen om Deep Democracy toe te passen?
Bij inclusieve besluitvorming is het essentieel dat je actief op zoekt gaat naar perspectieven die ook buiten jouw zicht zijn en dat je alle bronnen even hoog waardeert. Dat is precies wat Deep Democracy doet.
Dit levert voor de organisatie twee waardevolle voordelen op:
Deep Democracy verbetert de uiteindelijke besluiten
Je kiest voor Deep Democracy wanneer je de wijsheid van de minderheid wil benutten in een besluit. Die kan namelijk heel waardevol zijn, daar zit heel veel potentie. Hiermee verrijk je het uiteindelijk besluit. Vaak wordt iets topdown besloten terwijl als je iedereen meeneemt je veel beter inzichtelijk hebt wat het effect of de impact kan zijn van zo’n besluit. Je verbetert jouw besluit.
Deep Democracy creëert meer draagvlak
Deep Democracy creeert ook meer draagvlak , omdat mensen zélf een bijdragen hebben geleverd. Ze voelen zich hierdoor gewaardeerd en gehoord. Daarmee is de kans op sabotagegedrag lager en heeft een besluit meer kans van slagen.
Wanneer zet je Deep Democracy wel of niet in?
Je zet Deep Democracy wel in wanneer:
- Je daadwerkelijk de wijsheid van de minderheid wilt gebruiken.
Wanneer je dus een democratisch besluit wilt nemen. Mensen hebben snel door wanneer het ingezet wordt als truc voor meer draagvlak. - Een besluit wel vaststaat, maar er heel veel weerstand op is.
Dat kan ook bij een besluit van de overheid. Je gebruikt Deep Democracy dan om met stakeholders naar oplossingen te zoeken hoe je met dit besluit omgaat. Dan kan er alsnog draagvlak ontstaan voor het besluit. - Er veel tegengestelde meningen zijn.
Oftewel wanneer er sprake is van polarisatie.
Een recent voorbeeld is het telefoonverbod op scholen. Het verbod is opgelegd door de overheid, maar scholen moeten zelf de afspraken maken. Deep Democracy brengt de perspectieven van leerlingen, docenten, ouders samen om tot goede afspraken te komen.
Je zet Deep Democracy niet in wanneer:
- Je geen invloed meer hebt over het besluit.
Als er geen ruimte meer is om het besluit aan te passen of te verrijken. Als vanuit de overheid iets opgelegd wordt, heeft het geen zin om daar iedereen in mee te nemen. Het besluit ligt namelijk vast. Daar hoeft geen diep democratisch gesprek over gevoerd te worden. - Er weinig tijd is.
Deep Democracy is tijdrovend. Dat is niet erg wanneer die ruimte er is en wanneer een beslissing belangrijk is om zoveel mogelijk draagvlak te hebben. Maar in de praktijk is die tijd er simpelweg niet altijd.
Psychologische veiligheid en sabotagegedrag
Een voorwaarde om Deep Democracy goed toe te passen is dat alles continu bespreekbaar is. Daar is psychologische veiligheid voor nodig. Alle betrokkenen moeten het gevoel hebben dat ze alles kunnen zeggen. Ook de dingen die spannend zijn en niet populair.
Wanneer iets niet benoemd wordt, gaan mensen sabotagegedrag vertonen. Dat kan enerzijds liggen aan dat iemand het niet zegt, maar het kan ook dat het niet gehoord wordt. Wanneer je niet de gelegenheid geeft om mensen alles te kunnen laten zeggen, of dat het platform niet goed ingericht is dat het gezegde gehoord wordt, is dat geen Deep Democracy.
Dit gebeurt wanneer een bepaald besluit zomaar over de bühne wordt gegooid en er geen gelegenheid wordt geboden om als medewerker te zeggen wat je ervan vindt of je zorgen erover uit te kunnen spreken. Dan blijft dat deel onzichtbaar. Onder water zogezegd, in de onderstroom. Dat veroorzaakt sabotagegedrag. Dat gaat van sarcastische grappen, smoesjes waarom je iets niet hebt gedaan, roddelen, slechte of geen communicatie, opzettelijk tegenwerken, tot zelfs ontslag. Van kwaad tot erger dus.
Wat er vaak gebeurt is dat er door een select gezelschap een beslissing wordt genomen waar de meesten het mee eens zijn. We vullen dan in dat degenen met een andere mening dan ook wel mee zullen gaan in die beslissing. Maar dat is dus niet zo. Met Deep Democracy neem je alle opvattingen mee en geef je ze evenveel waardering.
Hoe pas je Deep Democracy toe?
In vijf stappen naar een Deep Democracy:
Verzamel alle invalshoeken
Het gaat hier om het ‘open’ verzamelen van perspectieven, níet om mensen over te halen.
Gesprek op voeten
Een gespreksvorm die bij Deep Democracy wordt gebruikt is ‘gesprek op voeten’. Je gaat niet zitten, maar loopt door de ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Het is een actieve manier van dialoog voeren waarin je snel verschillende invalshoeken uit een groep boven water krijgt. Wanneer er een idee uitgesproken wordt, gaat iedereen die zich daarin kan vinden achter die persoon staan. Je discusseert er niet over. Het gaat erom dat zichtbaar wordt hoe de perspectieven leven in de groep. Dan worden de polariteiten zichtbaar.
Zoek actief naar ‘het alternatief’
Je gaat actief op zoek naar de afwijkende mening. Je vraagt expliciet of iemand een ander perspectief heeft.
Verspreid ‘het alternatief’
Wanneer iemand met een andere mening komt, is de kans dat dit met gelach of met een zucht ontvangen wordt. Dit voorkom je door te vragen ‘wie vindt dat nog meer?’. Zo verspreid je het alternatief. De kans dat er minimaal 1 iemand anders zo over denkt is heel groot.
Hierop volgt de besluitvorming. Dit is een losstaand proces. Er zijn mensen eens met het besluit, maar ook mensen niet.
Deep Democracy gaat ervan uit dat een compromis het slechtste is wat je kan hebben. Dan levert iedereen wat in en kom je op iets uit waar niemand echt blij mee is.
Voeg de wijsheid van de minderheid toe aan het besluit
Belangrijke vraag in deze stap: ‘Wat heb jij nodig om mee te gaan in het besluit?’ Dat vraag je aan de mensen die het niet eens zijn met het besluit. De wijsheid die hieruit komt, voeg je toe aan het besluit.
Bijvoorbeeld: mensen kunnen tegenstander zijn, omdat ze niet weten wat dat voor hun functie betekent. Dan kun je aan je besluit een voorwaarde toevoegen dat eerst uitgezocht wordt wat het betekent voor het werk. Het besluit staat vast, maar op deze manier krijg je ook van deze mensen draagvlak. Je kunt dingen aan je besluit toevoegen.
Duik in de onderstroom
Je vraagt de groep om te kijken naar wat er zich nog afspeelt in de onderstroom. Je vraagt nogmaals, ‘wat heb je nodig om mee te gaan in het besluit?’ Je vraagt proactief de stemmen te laten horen die nog niet zijn uitgesproken.
De 3 belangrijke vragen binnen Deep Democracy:
- Wie vindt dat ook?
- Wie denkt hier anders over?
- Wie vindt dat nog meer?
Deze vragen zorgen ervoor dat je in de onderstroom komt en dat alle perspectieven boven water komen. Daarnaast verspreid je hiermee een mening en haal je het los van een persoon.
Hoe verhouden Deep Democracy en Obeya zich tot elkaar?
Obeya is een middel om doelen zo efficiënt mogelijk te halen en om het besluitvormingsproces te optimaliseren. Deep Democracy is geen methode dat je tijdens een Obeya kunt toepassen, daar is het te intensief voor.
Maar je kunt Deep Democracy wel gebruiken om tot een goede Obeya te komen. Voor een inclusievere Obeya begin je met het verzamelen van alle perspectieven en neem je alle doelgroepen/stakeholders mee.
Wanneer tijdens een Obeya blijkt dat er een conflict is, of dat er iets polariseert, kun je dat stuk uit een Obeya halen en door middel van Deep Democracy een besluit over nemen. Dat doe je dan buiten de Obeya om.
Aan de slag met Deep Democracy
Obeya is een effectief hulpmiddel voor het sturen van complete organisaties, afdelingen of uitdagende verandertrajecten.
- Vind meer informatie over hoe LCG helpt bij het inrichten van de Obeya.
- Of ga zelf aan de slag met de Obeya Foundation training.
- Ook het Obeya webinar geeft je inzicht in wat Obeya voor jouw organisatie kan betekenen.
- Aanvullend kan een training Graphic Facilitation helpen bij het visueel management van een Obeya binnen de organisatie.
Meer over dit thema
